Reflectie - Oordeel

Het pure kwaad dat hij mee heeft gemaakt is een herinnering geworden in het verhaal. Deze herinnering grijpt niet meer echt terug op de werkelijke gebeurtenissen. Het komt soms wel naar voren, maar hij kan het niet vertellen zoals het echt gebeurde. Woorden schieten vaak tekort bij het beschrijven van traumatische gebeurtenissen.[1] Niemand zal echt kunnen begrijpen wat hij bedoelt. Niemand zal hetzelfde kunnen voelen zoals hij het gevoeld heeft. Het is gewoonweg niet over te brengen. Je kunt het niet communiceren met anderen. Daarom heeft hij er nooit goed over kunnen praten. Niemand snapte hem, behalve zijn goede kameraden. Zij wisten waar hij het over had, omdat ze in hetzelfde schuitje hadden gezeten. Vaak kwamen ze bij elkaar om over Indië te praten. Als ze samen waren, was dit ook vaak het enige waar ze het over hadden. Ze moesten het aan elkaar kwijt om de last te kunnen dragen.

De filosoof Levinas moet geweten hebben hoe het voelt als niemand je begrijpt. Zijn filosofie draait om de Ander. De Ander die je nooit volledig kunt begrijpen omdat hij of zij radicaal anders is dan jezelf. Dit anders-zijn kun je zien in het gelaat (het gezicht) van de ander [2]. Je ziet de kleur ogen, de vormen in het gezicht, etc., maar je zult nooit het anders-zijn van de ander hierin zien.[3] Alle beschrijvingen die je vanuit deze waarnemingen doet, zijn beïnvloed door je eigen perspectief (dit leidt tot egologie, ‘ik maak van de wereld, mijn wereld’). Je zult de ander dus nooit kennen zoals hij werkelijk is. Dit is ook zo in het geval van Frans Clement. Wat hij mee heeft gemaakt, zal een ander nooit zo ervaren. We kunnen naar zijn verhaal luisteren en menen dat we begrijpen waar hij het over heeft, maar echt begrijpen zullen we het nooit. We kunnen niet beoordelen in welke situatie hij zat en wat hij het beste had kunnen doen.